Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Ben ekonomistim” diyerek uyguladığı siyasetler ülkeyi krize ve derin yoksulluğa sürükledi. İktidarın, “Ekonomi şaha kalkacak” vaadi boş çıktı.
Erdoğan’ın 24 Haziran 2018’de ikinci defa cumhurbaşkanı seçilmesi sonrası “Türkiye İktisat Modeli” ismiyle yeni iktisat siyasetleri uygulanmaya başlandı.
Erdoğan, yeni modelde krize karşı “Bizim silahımız nas” sözünü kullandı. Fakat “nas” denilerek alınan kararlar, krizi bitirmek yerine daha da derinleştirdi. Son olarak evvelki akşam katıldığı televizyon programında iktisada ait kıymetlendirme yapan Erdoğan, “Ben ekonomistim, sonuç ortada” diyerek iktidarında uyguladığı iktisat siyasetlerini savundu.
– Bakan ve lider dayanmadı: 2018’den beri dört Merkez Bankası lideri, üç Hazine ve Maliye bakanı değişti.
– İşsizlik rekoru: 2018’de işsiz sayısı TÜİK datalarına nazaran 3 milyon 537 bin kişi ile yüzde 11’di. Son açıklanan bilgilere nazaran işsiz sayısı 2022 Kasım ayında 14 milyon 824 bin 187 kişi oldu.
– Cari açık büyüdü: Cari açık 2018’de 27 milyar 633 milyon dolar idi. Türkiye iktisadı 2022 Kasım ayında 3 milyar 666 milyar dolar cari süreçler açığı verdi. Ocak-kasım devri prestijiyle cari açık 41 milyar 814 milyon dolara ulaşırken kasım sonu prestijiyle yıllık cari açık da 44 milyar 988 milyon dolar oldu.
– Dolar kuru fırladı: 2018’de dolar 6.8 TL düzeyini gördü. İktidar, kuru tutabilmek için Merkez Bankası rezervlerini kullandı. İhtiyat akçesi bile harcandı. Yeniden de doların yükselişi engellenemedi. Dün prestijiyle dolar kuru 18.81 TL idi.
– Enflasyon ve artırım yağmuru: Erdoğan, “Belini kırdık, yurttaşı enflasyona ezdirmeyiz” dese de milyonlar enflasyona yenildi. Açıkladığı bilgiler tartışmalı olan TÜİK bile enflasyonu 2022 yılı için yüzde 64.27 olarak açıkladı.
– Açlık ve yoksulluk arttı: 2018’de açlık sonu 1942 TL, yoksulluk sonu 6 bin 328 TL idi. TÜRK-İŞ’in datalarına nazaran 2023 yılı ocak ayında 4 kişilik bir aile için açlık sonu aylık 8 bin 864 TL, yoksulluk hududu 28 bin 875 TL oldu.
– Kuyruklar uzadı: Ekonomik krizle uğraş eden yurttaş, ülke genelinde Et ve Süt Kurumu önünde uzun kuyruklar oluşturdu.
– Prestijden tasarruf etmedi: Sayıştay’a nazaran Beştepe’nin 2020’de 8 milyon lira olan günlük harcaması 2021 yılında 10 milyon liraya ulaştı. Saray, lüks otomobil sevdasından da vazgeçmedi. Devlet Materyal Ofisi’nin 2018 ve 2021 ortasında taşıt alımı için harcadığı para 1 milyar 454 milyon 734 TL’ye ulaştı. Geçilmeyen köprüler ve yollar ile yatılmayan hastane yatakları için 2023’te 102 milyar lira ayrıldı.
BÜYÜK BÖLÜŞÜM KAYBI
– Prof. Dr. Korkut Boratav: İktisadın bir toplumsal bilim olarak inançlarla değil bilimsel olgularla temel savlarının ortaya konulması lazım. İnançlarla alakası yok. Direkt objektif olgularla kontaklı.
Cumhurbaşkanının konuşmasından da anlıyoruz ki ekonomiyi bilimsel desteklere değil inançlara dayandırıyor. İktisat siyasetlerinden geniş kitlelerin nasıl etkilendiğini ise ulusal gelir dataları gösteriyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son yayımladığı datalara nazaran 2016 ile 2022 ortasında fiyatların ulusal gelirdeki hissesi neredeyse 10 puan düştü. Sermayenin hissesi ise 10 puan arttı. Yani bu olgu ortada. Refah durumunun düzeldiğine ait tezde bulunulamaz. Ülkede büyük bir bölüşüm kayıbı var. Gerçek fiyatlarda 2016 ile 2022 ortasında yüzde 15 civarında düşüş var.
– Prof. Dr. Duran Bülbül: İktisat biliminin kendi kuralları vardır. Bu inanıp inanmama sorunu değildir. Erdoğan’ın açıkladığı “sebep-sonuç” alakasının iktisat biliminde yeri yok. Siyaset faizlerini yüzde 9’a çekmiş olabilirler fakat bankalardaki mevduat faizleri şu anda yüzde 30’larda. Bu durum fakirleşmeye işaret ediyor. Varlıklı daha güçlü, fakir daha fakir. Türkiye’de 2 sınıf ortaya çıktı. Zenginler ve fakirler.
ERDOĞAN FARKINDA BİLE DEĞİL
– İdris Şahin (DEVA PARTİSİ): Neticeyi beşerler görüyor lakin Erdoğan farkında değil. O denli bir izolasyonlu ortamda yaşıyor ki çarşıda pazarda ne olup bittiğini bir türlü göremiyor. Gerçek enflasyon vatandaşın sokakta yaşadığıdır. Erdoğan’ın etrafındakiler bir ilüzyonla milleti aldatmaya çalışıyor ve Erdoğan da buna inanıyor. Bir kişinin inancından öte ilmin, aklın ve iktisadın kendine nazaran gerçekleri vardır. Bu tezin iflas ettiğini son 4 yıldaki ekonomik ıstıraplarla çok net görüyoruz.
EKONOMİ ASIL BİZİM ALANIMIZ
– Prof. Dr. Bilge Yılmaz (İYİ PARTİ): Erdoğan’ın bu özgüveninin içi boş, bunu hepimiz biliyoruz. İktidar, Berat Albayrak periyodundan bu yana, Erdoğan’ın “ inançlarına” dayanan iktisat siyasetleriyle ülkede bir deney gerçekleştiriyor. 85 milyon vatandaş çok ağır bedeller öderken bu kelamları nasıl bu kadar rahat sarf edebiliyor anlamak çok güç. Yaşadığımız tüm zahmetler cumhurbaşkanının inadından kaynaklanıyor. “İnancı” yanlış. İktisat asıl bizim alanımız. Kendisini yahut kurmaylarını, tartışmaya beklerim.
BİR GECEDE 35 MİLYAR DOLAR GELDİ
– Prof. Dr. Esfender Korkmaz: Cumhurbaşkanının tek haneli faiz inadını, yeterli bir iktisat siyaseti olarak görüyor. Bundan ötürü da kendisinin iktisatçı ve ekonomist olduğunu tez ediyor. Türkiye’de 70 dolayında bir enflasyon varken faizleri tek haneye indirmek Türk Lirası’ndan kaçışı hızlandırdı. TÜİK’in açıklamasına nazaran mevduat, enflasyon yatırım araçları içerisinde mevduat faizi eksi 37 oldu. Yani bankaya 100 lira mevduat yatıranın satın alma gücü olarak elinde 63 TL kaldı.
2021’de AKP yandaşları, hane kur artışı nedeniyle Türkiye’ye çok büyük oranda döviz getirdi. 35 milyar dolar bir gecede o kurdan bozduruldu. Bu paralar siyasetin finansmanı için geldi. Siyasetin finansmanını yapabilmek için kurları bilerek artırdı. İkincisi Türkiye’de Merkez Bankası rezervleri eksi olduğu için her vakit dış borçlarda döviz muhtaçlığı var. Bunun için karaparanın gelmesine göz yumdular.
